Ο ψυχαναλυτής Ludwig Binswanger, αναφέρει ότι στην κατάσταση Ντροπής, η ύπαρξη δεν μπορεί να κρατήσει το μυστικό της ασφαλές, είναι άστεγη[1].
Από την άλλη, το Άγχος συχνά περιγράφεται από τους ψυχαναλυτές ως μια κατάσταση “που δεν μπορείς να επιστρέψεις ξανά στο σπίτι”[2]. Συσχετίζοντας τις παραπάνω απόψεις προκύπτει ότι οι δυο αυτές καταστάσεις – Ντροπή και Άγχος- εμφανίζουν κοινά χαρακτηριστικά που συνθέτουν την υπαρξιακή κατάσταση του προσώπου του διηγήματος. Αποτελούν τις βασικές συνισταμένες της διαταραχής κατοικίας που εμφανίζει.
Αναφέρθηκε ήδη, ότι όλη η λογική του Κτίσματος είναι μια άμυνα προς τους “άλλους” που με την παρουσία τους επιδιώκουν ν’ αποκαλύψουν αυτό που το πλάσμα επιθυμεί να μείνει κρυφό. “Όλα φαίνονται να με κοιτάζουν και να αποστρέφουν το βλέμμα”, αναφέρει, ενώ αισθάνεται ότι βρίσκεται διαρκώς εκτεθειμένο και απροστάτευτο.
Στην κατάσταση Ντροπής, η δομή της οποίας είναι παρόμοια με εκείνη της παράνοιας, το πρόσωπο είναι βέβαιο ότι ο άλλος βλέπει εκείνο που θα ήθελε να μείνει κρυφό και ότι ο άλλος παίρνει πρωτοβουλίες σε σχέση με αυτό ενώ το ντρεπόμενο πρόσωπο απλά αντιδρά σ’ αυτές τις πρωτοβουλίες. Γι’ αυτό και χαρακτηρίζεται ως μια κατάσταση χωρίς κατάλυμα, όπου το πρόσωπο αισθάνεται παγιδευμένο και εντελώς αδύναμο μπροστά στον κόσμο που απειλεί. Η ισχυρή συνειδητή επιθυμία “να εξαφανιστεί κανείς από το πρόσωπο της γης” σηματοδοτεί την άρρητη και ένσαρκη κίνηση απόκρυψης εκείνου που αποκαλύφτηκε, την ποινή της εξορίας του, μακριά από την εκδικητικότητα των άλλων[3].
Έτσι, και το πλάσμα επιδιώκει μανιακά τη δημιουργία ενός τοπίου μέσα στο οποίο το ίδιο και το Κτίσμα του να μην είναι ορατά, χρησιμοποιώντας τρόπους εξέτασης του Κτίσματος στους οποίους το ίδιο βλέπει χωρίς να το βλέπουν. Το βλέμμα του “άλλου” δηλαδή ακόμη κι όταν δεν είναι παρών και ορατό, για το πλάσμα βρίσκεται διαρκώς εκεί επηρεάζοντας αυτό που φτιάχνει αλλά και τον τρόπο που ζει.
Στα Ημερολόγιά του ο Κάφκα αναφέρει ότι “τίποτα δεν μπορεί να κατορθωθεί μ’ ένα τέτοιο ασθενικό σώμα, πρέπει να περιμένω απ’ αυτό τη συνεχή ματαίωση”[4]. Μια ματαίωση όπως εκείνη που συμβαίνει με την αναποτελεσματικότητα του κτίσματος. Αυτό που θα έπρεπε λοιπόν, να μείνει κρυφό είναι το ίδιο το σώμα, η σωματική ύπαρξη καθαυτή. Η οδυνηρή επίγνωση ότι το σώμα βλέπεται και κρίνεται είναι τα σωματικά συμπτώματα αυτής της ντροπής.
Πρόκειται δηλαδή για άλλο ένα σύστημα εγκλωβισμού στον εαυτό που προκαλείται από μια ισχυρή ματαίωση.
Από την άλλη, το Άγχος συχνά περιγράφεται από τους ψυχαναλυτές ως μια κατάσταση “που δεν μπορείς να επιστρέψεις ξανά στο σπίτι”[2]. Συσχετίζοντας τις παραπάνω απόψεις προκύπτει ότι οι δυο αυτές καταστάσεις – Ντροπή και Άγχος- εμφανίζουν κοινά χαρακτηριστικά που συνθέτουν την υπαρξιακή κατάσταση του προσώπου του διηγήματος. Αποτελούν τις βασικές συνισταμένες της διαταραχής κατοικίας που εμφανίζει.
Αναφέρθηκε ήδη, ότι όλη η λογική του Κτίσματος είναι μια άμυνα προς τους “άλλους” που με την παρουσία τους επιδιώκουν ν’ αποκαλύψουν αυτό που το πλάσμα επιθυμεί να μείνει κρυφό. “Όλα φαίνονται να με κοιτάζουν και να αποστρέφουν το βλέμμα”, αναφέρει, ενώ αισθάνεται ότι βρίσκεται διαρκώς εκτεθειμένο και απροστάτευτο.
Στην κατάσταση Ντροπής, η δομή της οποίας είναι παρόμοια με εκείνη της παράνοιας, το πρόσωπο είναι βέβαιο ότι ο άλλος βλέπει εκείνο που θα ήθελε να μείνει κρυφό και ότι ο άλλος παίρνει πρωτοβουλίες σε σχέση με αυτό ενώ το ντρεπόμενο πρόσωπο απλά αντιδρά σ’ αυτές τις πρωτοβουλίες. Γι’ αυτό και χαρακτηρίζεται ως μια κατάσταση χωρίς κατάλυμα, όπου το πρόσωπο αισθάνεται παγιδευμένο και εντελώς αδύναμο μπροστά στον κόσμο που απειλεί. Η ισχυρή συνειδητή επιθυμία “να εξαφανιστεί κανείς από το πρόσωπο της γης” σηματοδοτεί την άρρητη και ένσαρκη κίνηση απόκρυψης εκείνου που αποκαλύφτηκε, την ποινή της εξορίας του, μακριά από την εκδικητικότητα των άλλων[3].
Έτσι, και το πλάσμα επιδιώκει μανιακά τη δημιουργία ενός τοπίου μέσα στο οποίο το ίδιο και το Κτίσμα του να μην είναι ορατά, χρησιμοποιώντας τρόπους εξέτασης του Κτίσματος στους οποίους το ίδιο βλέπει χωρίς να το βλέπουν. Το βλέμμα του “άλλου” δηλαδή ακόμη κι όταν δεν είναι παρών και ορατό, για το πλάσμα βρίσκεται διαρκώς εκεί επηρεάζοντας αυτό που φτιάχνει αλλά και τον τρόπο που ζει.
Στα Ημερολόγιά του ο Κάφκα αναφέρει ότι “τίποτα δεν μπορεί να κατορθωθεί μ’ ένα τέτοιο ασθενικό σώμα, πρέπει να περιμένω απ’ αυτό τη συνεχή ματαίωση”[4]. Μια ματαίωση όπως εκείνη που συμβαίνει με την αναποτελεσματικότητα του κτίσματος. Αυτό που θα έπρεπε λοιπόν, να μείνει κρυφό είναι το ίδιο το σώμα, η σωματική ύπαρξη καθαυτή. Η οδυνηρή επίγνωση ότι το σώμα βλέπεται και κρίνεται είναι τα σωματικά συμπτώματα αυτής της ντροπής.
Πρόκειται δηλαδή για άλλο ένα σύστημα εγκλωβισμού στον εαυτό που προκαλείται από μια ισχυρή ματαίωση.
[1] L.Binswanger- L.A.Sass- Γ. Βασιλάκος, Παθογραφίες, Εντροπία, Αθήνα, 2001. σελ.132.
[2] Rollo May, Το Νόημα του άγχους, Θεραπευτήριο Ν.Σπινάρη Α.Ε., Κοζάνη, 1999, σ.28.
[3] L.Binswanger- L.A.Sass- Γ. Βασιλάκος, ό.π., σ.132.
[4] Κafka Franz, Τα ημερολόγια, Εξάντας, Αθήνα, 1998.
No comments:
Post a Comment