Το Κτίσμα ως υπόγειο αναφέρεται σ’ ό,τι βρίσκεται στο σκοτάδι, σ’ ό,τι επιδιώκεται να μείνει αφανές και κρυφό, ενώ η δαιδαλώδης δομή και η απρόσιτη πρόσβασή του έχει σκοπό να εμποδίσει κάθε εισβολέα.
Αυτό το περίπλοκο καταφύγιο θα μπορούσε να ιδωθεί ως μια αλληγορία του ασυνειδήτου και των διεργασιών που γίνονται στο εσωτερικό του. Το Κτίσμα δηλαδή θα μπορούσε να παραλληλιστεί με το ασυνείδητο που λειτουργεί ως “κατάλυμα”, απωθημένων επιθυμιών, ενορμήσεων, ονειροπολήσεων που το άτομο πιστεύει ότι πρέπει να παραμείνουν κρυφές.
Οι απειλητικοί θόρυβοι που διαταράσσουν τη ζωή και βασανίζουν το πλάσμα, υπό αυτό το πρίσμα, αντιστοιχούν στις εσωτερικές φωνές, στα άγρια ένστικτα, στις ορμές. Στο “άλλο” που είναι κλεισμένο στη φωλιά, που είναι προστατευμένο στο ασυνείδητο. Σ’ αυτόν τον κλειστό τόπο ο χρόνος είναι κάτι που κινείται και διαρκώς ανανεώνεται, είναι χρόνος υπνοβατικός, αλλά και χρόνος λήθης, χρόνος απωθημένων πραγμάτων.
Ειδικότερα στη διαδικασία του ονείρου, ο Φρόιντ υποστηρίζει ότι συμβαίνει η επιστροφή του απωθημένου, με τρόπο πάντα καμουφλαρισμένο, παραμορφωμένο και λογοκριμένο από τις διαδικασίες κυρίως της συμπύκνωσης και της μετάθεσης. Σε ορισμένα κείμενά του μάλιστα εκλαμβάνει τον όρο “απώθηση” σαν να είναι ταυτόσημος με τον όρο “άμυνα”[1].
Το αμυντικό σχέδιο του πλάσματος στο διήγημα, οι στρατηγικές απόκρυψης και παραπλάνησης, οι μηχανισμοί αυτοάμυνας και λογοκρισίας που εφαρμόζει, αλλά και όλη η λειτουργία του Κτίσματος θα μπορούσε να παρομοιαστεί με τις εργασίες της απώθησης κατά τη διαδικασία του ονείρου.
Αλλά και ο τρόπος που το πλάσμα εξετάζει το Κτίσμα είναι μια διαδικασία συναφής με την ψυχαναλυτική διαδικασία ανάλυσης του ονείρου. Η εξαντλητική μελέτη των σημείων του και οι διάφορες υποθέσεις που κάνει το πλάσμα στην προσπάθειά του να κατανοήσει το Κτίσμα καθώς και η εμμονή σ’ αυτό που είναι αφανές, στο κρυμμένο, σ’ αυτό που αφήνει πίσω του και μπορεί να τον αποκαλύψει, όπως και τα διαδοχικά σκαψίματα που κάνει στο Κτίσμα, θυμίζουν τον τρόπο που προσεγγίζει η ψυχανάλυση το ασυνείδητο, δηλαδή με διαδοχικές ανασκαφές και υποθέσεις. Αλλά και ο ίδιος ο παραληρηματικός, σχεδόν χωρίς ειρμό λόγος του πλάσματος θυμίζει το λόγο στον ελεύθερο συνειρμό.
Μπροστά στην είσοδο το πλάσμα ομολογεί: “Μου φαίνεται πως δεν είμαι μπροστά στο σπίτι μου, αλλά μπρος στον ίδιο μου τον εαυτό που κοιμάται” και επίσης “λες και τη στιγμή που έμπαινα στο Κτίσμα μου είχα κοιμηθεί έναν μακρύ και βαθύ ύπνο”. Η είσοδος που οδηγεί στο εσωτερικό του Κτίσματος ταυτίζεται με τον ύπνο, άρα και το όνειρο, αποτελεί στην περίπτωση αυτή την βασιλική οδό που οδηγεί στο ασυνείδητο. Μια διαδικασία και πάλι υπνοβατική δεδομένου ότι η ερμηνεία γίνεται εκ των υστέρων και αφορά σε μια κατάσταση στην οποία δεν έχει κανείς την ίδια συνείδηση όταν τη βιώνει και όταν την περιγράφει.
Αυτό το περίπλοκο καταφύγιο θα μπορούσε να ιδωθεί ως μια αλληγορία του ασυνειδήτου και των διεργασιών που γίνονται στο εσωτερικό του. Το Κτίσμα δηλαδή θα μπορούσε να παραλληλιστεί με το ασυνείδητο που λειτουργεί ως “κατάλυμα”, απωθημένων επιθυμιών, ενορμήσεων, ονειροπολήσεων που το άτομο πιστεύει ότι πρέπει να παραμείνουν κρυφές.
Οι απειλητικοί θόρυβοι που διαταράσσουν τη ζωή και βασανίζουν το πλάσμα, υπό αυτό το πρίσμα, αντιστοιχούν στις εσωτερικές φωνές, στα άγρια ένστικτα, στις ορμές. Στο “άλλο” που είναι κλεισμένο στη φωλιά, που είναι προστατευμένο στο ασυνείδητο. Σ’ αυτόν τον κλειστό τόπο ο χρόνος είναι κάτι που κινείται και διαρκώς ανανεώνεται, είναι χρόνος υπνοβατικός, αλλά και χρόνος λήθης, χρόνος απωθημένων πραγμάτων.
Ειδικότερα στη διαδικασία του ονείρου, ο Φρόιντ υποστηρίζει ότι συμβαίνει η επιστροφή του απωθημένου, με τρόπο πάντα καμουφλαρισμένο, παραμορφωμένο και λογοκριμένο από τις διαδικασίες κυρίως της συμπύκνωσης και της μετάθεσης. Σε ορισμένα κείμενά του μάλιστα εκλαμβάνει τον όρο “απώθηση” σαν να είναι ταυτόσημος με τον όρο “άμυνα”[1].
Το αμυντικό σχέδιο του πλάσματος στο διήγημα, οι στρατηγικές απόκρυψης και παραπλάνησης, οι μηχανισμοί αυτοάμυνας και λογοκρισίας που εφαρμόζει, αλλά και όλη η λειτουργία του Κτίσματος θα μπορούσε να παρομοιαστεί με τις εργασίες της απώθησης κατά τη διαδικασία του ονείρου.
Αλλά και ο τρόπος που το πλάσμα εξετάζει το Κτίσμα είναι μια διαδικασία συναφής με την ψυχαναλυτική διαδικασία ανάλυσης του ονείρου. Η εξαντλητική μελέτη των σημείων του και οι διάφορες υποθέσεις που κάνει το πλάσμα στην προσπάθειά του να κατανοήσει το Κτίσμα καθώς και η εμμονή σ’ αυτό που είναι αφανές, στο κρυμμένο, σ’ αυτό που αφήνει πίσω του και μπορεί να τον αποκαλύψει, όπως και τα διαδοχικά σκαψίματα που κάνει στο Κτίσμα, θυμίζουν τον τρόπο που προσεγγίζει η ψυχανάλυση το ασυνείδητο, δηλαδή με διαδοχικές ανασκαφές και υποθέσεις. Αλλά και ο ίδιος ο παραληρηματικός, σχεδόν χωρίς ειρμό λόγος του πλάσματος θυμίζει το λόγο στον ελεύθερο συνειρμό.
Μπροστά στην είσοδο το πλάσμα ομολογεί: “Μου φαίνεται πως δεν είμαι μπροστά στο σπίτι μου, αλλά μπρος στον ίδιο μου τον εαυτό που κοιμάται” και επίσης “λες και τη στιγμή που έμπαινα στο Κτίσμα μου είχα κοιμηθεί έναν μακρύ και βαθύ ύπνο”. Η είσοδος που οδηγεί στο εσωτερικό του Κτίσματος ταυτίζεται με τον ύπνο, άρα και το όνειρο, αποτελεί στην περίπτωση αυτή την βασιλική οδό που οδηγεί στο ασυνείδητο. Μια διαδικασία και πάλι υπνοβατική δεδομένου ότι η ερμηνεία γίνεται εκ των υστέρων και αφορά σε μια κατάσταση στην οποία δεν έχει κανείς την ίδια συνείδηση όταν τη βιώνει και όταν την περιγράφει.
No comments:
Post a Comment